Немлеһан халхин экн-кодыг үзх

'''Немлеһан''' — түрүн [[Арифметика|арифметикин]] хойр тойгиг ниилүлдг үүл. Талданар, немлеһан - нег олнд загласан хойр хүвд (''немр'' гидиг нерәдлеһтә) нег шин хүв (''то'' гидг нерәдлеһтә) өгдг үүл. ''a'' болн ''b'' тойгна то ''немх темдегәр'' бичсиман: ''a'' + ''b''.

<div style="float:right; margin: 0 0 0.2em 0.2em; padding: 0.2em 0.6em; font-size: 200%; line-height: 1.1em; background-color: #ddddff; border: 1px solid #aaaaff;">2 + 3 = 5</br>немыр + немыр = то</div><noinclude>

[[Image:Addition01.svg|right|thumb|120px|Үлгүрнь: 2 + 3 = 5 альмд.]]

== [[Заглаһан]] ==

[[Арифметика|Арифметика]]: немлеһан хойр [[йиртимҗин тойг|йиртимҗин тойгин]] үүл эн чинритә:
# ''а'' + 1 = ''a' ''
# ''a'' + ''b' '' = ''a' '' + ''b'' = (''a'' + ''b'')'
Энд ''a' '' - ''а'' тойгин дарук тойг.

== Чинрид ==

* [[0|Бүтү]] немхелә, тойг сольшго; 
* a + b = b + a (сольҗ тәвлеһнә чинир);
* (a + b) + c = a + (b + c) (ниилүлһнә чинир);
* a &times; (b + c) = a &times; b + a &times; c (төгәлһнә чинир).

== Бичлиһан ==

[[Image:AdditionVertical.svg|right|thumb|Бахар немлеһан: 5 + 12 = 17]]

Немлеһан ''немх темдегәр'' бичисиман. Немлеһинә аш ''әдлецлиһнә темдегәр'' медгәҗәнә. Үлгүрнь:
:<math>1 + 1 = 2 </math>
:<math>2 + 2 = 4 </math>
:<math>5 + 4 + 2 = 11 </math>
:<math>3 + 3 + 3 + 3 = 12</math>

Зәрмдән немх темдег бичигдиго:
# Тойгин бахан. Кенз дор бичисин тойг татас татасман, бахна тойгуд немлесман, то татасар дор бичсн.
# [[Бүкл тойг|Бүкл]] болн [[үүрмг тойг|үүрмг]] тоосас ''бүрдсн то'' <!--смешанное число-->. Бүкл үүрмг тойгиг дахад бәәдег тойг - теднә то. Үлгүрәр, 
::3½ = 3 + ½ = 3,5

<center>
Немлеһнә самбыр. <!-- таблица сложения -->
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
! +
! 0 !! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 
|-
! 0
| 0 || 1 || 2 || 3 || 4 || 5 || 6 || 7 || 8 || 9
|-
! 1
| 1 || 2 || 3 || 4 || 5 || 6 || 7 || 8 || 9 || 10
|-
! 2
| 2 || 3 || 4 || 5 || 6 || 7 || 8 || 9 || 10 || 11
|-
! 3
| 3 || 4 || 5 || 6 || 7 || 8 || 9 || 10 || 11 || 12 
|-
! 4
| 4 || 5 || 6 || 7 || 8 || 9 || 10 || 11 || 12 || 13
|-
! 5
| 5 || 6 || 7 || 8 || 9 || 10 || 11 || 12 || 13 || 14
|-
! 6
| 6 || 7 || 8 || 9 || 10 || 11 || 12 || 13 || 14 || 15
|-
! 7
| 7 || 8 || 9 || 10 || 11 || 12 || 13 || 14 || 15 || 16
|-
! 8
| 8 || 9 || 10 || 11 || 12 || 13 || 14 || 15 || 16 || 17
|-
! 9
| 9 || 10 || 11 || 12 || 13 || 14 || 15 || 16 || 17 || 18
|}
</center>

== Медулһан ==

=== Олна ниилүлһан ===

[[Image:AdditionShapes.svg|right|200px|Олна ниилүлһан болвн то]]
Олна ниилүлһан - маш тохнята медлһн болх. Хойр әдл биш олд негдүлхлә, тер нег олна - то хойрин олна тооһин то болна. Тер медульһан амр умшта болн бичәтә.

=== Утнь икдүлһан ===

Хойрдагче немлеһнә медлеһан - экн утнь өгөгцан утар икдүлһан. Тегәд то - аш утнь бәәх.

[[Image:AdditionLineAlgebraic.svg|left|frame|2 + 4 = 6, алгебрин медлеһан. Әдл бәәдег 2-ар тегәд 4-әр көндөлөлһан болын 2-ар тегәд 4-әр көндөлөлһан.]]

[[Image:AdditionLineUnary.svg|left|frame|2 + 4 = 6, арифметикин медлеһан. Әдл бәәдег 4-әр көндөлөлһан болын 4 дәкҗ 1-әр көндөлөлһан.]]

[[Янз:Эсв]]